Raadsdebat: Koers Sociaal Domein Zwolle 2024-2030

De gemeente heeft een belangrijke verantwoordelijkheid en steeds meer taken waar het gaat om het welzijn, gezondheid, de (inkomens)ondersteuning en zorg voor inwoners. Dit geheel wordt het gemeentelijke ‘sociaal domein’ genoemd. Sinds 2019 wordt onder de noemer van de ‘Hervormingsagenda Sociaal Domein’ gewerkt aan verschillende veranderingen. Onder andere door meer te denken in totaaloplossingen, vanuit mogelijkheden van inwoners en vanuit de vraag van inwoners in plaats vanuit het aanbod. De VVD heeft hier bepaalde ideeën over, lees de gehele bijdrage van Monique en Annemee hier: 

We praten vandaag over het hele sociaal domein. Een enorm onderwerp dat veel aandacht krijgt in deze stad. En dat is goed, want het gaat over mensen. Mensen die bezig zijn met vragen als: is de wereld om mij heen stabiel? Weet ik waar ik aan toe ben en als er onverwachte zaken gebeuren, ben ik dan voorbereid en kan ik overeind blijven? Heb ik genoeg geld, perspectief en zekerheid om voor mijzelf en mijn naasten te zorgen? Fundamentele vragen waar wij met deze koers aan moeten werken.

Ik wil complimenten maken aan de makers van deze nota en de manier waarop zij de woordvoerders van het sociaal domein in de afgelopen maanden hebben meegenomen in deze koers en wat daarbij komt kijken. Wat mij betreft zorgt dat voor een kwalitatief goed debat waarin we vanavond allemaal goed beslagen ten ijs moeten kunnen komen.

Het college heeft een koersdocument geschreven, waarin verschillende keuzeopties zijn geschetst. Ik zal de thema's één voor éen langslopen, maar verklap nu alvast dat de VVD deze thema's niet allemaal los van elkaar ziet. Een keuze op het ene thema heeft effect op de andere. Het is geen saladebar, waar je maar bij elkaar kan gooien wat je lekker vindt. Het sociaal domein is een integraal systeem waarin alle schakels met elkaar moeten samenwerken en in elkaar moeten passen. Alleen dan kunnen we mensen echt de ondersteuning bieden die zij nodig hebben.

Bij elke keuze moeten we ook rekening houden met de exponentiele groei van het personeelstekort in de zorg. Het aantal mensen dat in de zorg kan werken neemt af, terwijl het aantal mensen dat zorg nodig heeft stijgt. De vergrijzing is de grootste uitdaging waar we tegenaan lopen en dat zal op de verschillende thema's ook terugkomen in mijn bijdrage.

Bij het woord koers denk ik voornamelijk aan de scheepvaart. Een schip zet koers met een bestemming. De koers moet misschien worden aangepast als er storm op komst is of kapers op de kust zijn. Maar de bestemming, het einddoel, blijft hetzelfde. In dit koersdocument mis ik een doelbestemming voor het sociaal domein. Waar varen we naartoe? Welke impact willen we in 2030 op de Zwolse maatschappij hebben gerealiseerd? Ik hoor graag van de wethouders wat volgens hen het doel is van deze koers.

Thema 1: De beweging in het sociaal domein.

Een groter beroep op de samenleving v.s Een groter beroep op de overheid

Door de vergrijzing en de oplopende personeelstekorten ontkomen we er niet aan om een groter beroep op de samenleving te doen.  Zelfs als we zouden willen dat de overheid volop professionals inzet om voor individuen specialistische hulp te bieden is dat gewoonweg niet realistisch, omdat de mensen er niet zijn. Die beweging vraagt dus iets van onze inwoners, onze sportclubs en de talloze vrijwilligers en professionals die in de sociale basis werken. En dat vraagt een overheid die dit faciliteert. Door zoveel mogelijk administratiedruk weg te nemen bij zorgverleners, door te zorgen voor ruimte voor mantelzorgers zodat zij niet omvallen en door meer integraal te werken vanuit de leefwereld van mensen, in plaats van vanuit visies en beleid. Maar ook door te kijken naar slimme oplossingen waar mensen behoefte aan hebben. Steeds meer mensen zijn digitaal vaardig en zijn juist veel sneller geholpen met een intake bij een zorgverlener via teams of een app om je bloeddruk bij te houden. De overheid dient voor die mensen dus ook te investeren in innovatie en digitale technieken.

Het zorglandschap mag beperkt veranderen v.s. Het zorglandschap mag ingrijpend veranderen

De VVD is voor praktische oplossingen voor problemen waar mensen nu tegenaan lopen. De beweging die we in het sociaal domein willen maken is duidelijk opgenomen in de contracten met zorgaanbieders en dat is goed. Tegelijkertijd vraagt dat inzage voor de raad in de kwaliteit van aanbieders en of zij de gemaakte afspraken ook nakomen.

Die praktische oplossingen zitten voor de VVD bijvoorbeeld in het tegengaan van zorgverspilling in de Wmo. Hulpmiddelen worden vervangen in plaats van gerepareerd als de zorgaanbieder van leverancier wijzigt. En zorgverzekeraars hebben depots die vol staan met gebruikte hulpmiddelen, maar het hangt helemaal van de zorgverzekeraar welk depot voor jou beschikbaar is. We zouden afspraken kunnen maken met de zorgverzekeraars om alle Zwollenaren toegang te geven tot alle beschikbare tweedehands hulpmiddelen, zodat we niet onnodig nieuwe spullen hoeven aan te schaffen. Maar ook in de jeugdzorg kunnen we kijken naar meer samenvoegen van hulpvragen en groepsgerichte hulp. Over het tegengaan van zorgverspilling en inzage in de kwaliteit van zorgaanbieders zijn lang geleden al moties van de VVD aangenomen. Toch is het nog niet helemaal op orde. Wat doet de wethouder hieraan en hoe houden we hierop als raad controle?

Thema 2: Werken aan bestaanszekerheid, kansengelijkheid en gezondheid.

Inzet op participatie - Ondersteuning naar werk

Mensen die een bijstandsuitkering hebben, lopen 2 tot 3 keer zo vaak tegen andere problemen aan zoals arbeidsmarktkansen, gezondheidsproblemen en geringe administratieve vaardigheden, als mensen die geen bijstandsuitkering hebben. Actief deelnemen aan de maatschappij door te werken is zoveel meer dan alleen een salaris. Het geeft je zelfvertrouwen, sociale contacten en het gevoel betrokken te zijn bij iets groters dan alleen jezelf. De tegenstelling die geschetst wordt is ook wat discutabel. Je hoeft geen 40 uur per week te werken om van waarde te zijn, en inzet op participatie zou juist moeten leiden naar een betaalde baan. Zodat mensen in hun bestaanszekerheid kunnen voorzien en minder beroep hoeven te doen op regelingen (die ook nog constant veranderen). En ik had het al over dat enorme personeelstekort. Dat zouden we deels kunnen oplossen door mensen naar betaald werk te begeleiden. We moeten investeren in startersbanen en echt luisteren naar mensen die in de bijstand zitten en waar zij tegenaan lopen. De oplossing hoeft niet meteen een betaalde baan te zijn, maar iedereen heeft een talent. Daar kan ruimte voor zijn als we naar duurzame oplossingen zoeken voor problemen op die andere leefgebieden, zoals we doen met de doorbraakmethode.

Hulp voor iedereen- Hulp voor mensen in een kwetsbare positie

We moeten goed blijven kijken naar wie hulp nodig heeft en welk probleem we willen oplossen. Er zijn veel lessen geleerd in de pilots die hebben gedraaid waarbij er bijvoorbeeld per wijk gekeken is naar welke problematiek veel voorkomt. Het uitgangspunt moet in elk geval altijd zijn dat iemand een dak boven z'n hoofd heeft, in zijn levensonderhoud kan voorzien en toegang heeft tot zorg die kwalitatief goed is en betaalbaar en uitvoerbaar is. Betere begeleiding naar werk zorgt

ook voor betere kansengelijkheid. En datagedreven werken helpt er ook voor te zorgen dat je de zorg inzet waar dat het meest nodig is. Mensen moeten snel geholpen kunnen worden zonder van het kastje naar de muur te worden gestuurd. De schakels van het sociaal domein moeten goed in elkaar passen en daarbij kunnen we elke euro maar één keer uitgeven.

Gezond leven faciliteren - Gezond leven actief organiseren

Kiezen voor een groter beroep op de samenleving en de rol van de overheid meer in het faciliteren te laten zijn, leidt automatisch tot een keuze voor faciliteren van gezond leven. We kunnen geen groter beroep doen op de sportverenigingen om mensen gezond en actief te laten zijn in de sociale basis en dan vervolgens de frituurpolitie langs sturen die het patatje mayo en biertje in de derde helft verbiedt. Natuurlijk is het belangrijk dat we aandacht hebben voor een gezonde leefstijl en dus gezonde kantines faciliteren, een 0.0 biertje beschikbaar is in de kantine en dat we mensen wijzer maken over gezond eten. Maar dat doen we niet door betutteling en verbieden van dingen waar mensen ook gewoon van mogen genieten. Ik ben heel benieuwd hoe de andere raadsfracties hierin staan.

Het was een heel verhaal. Het had ook eens stuk korter gekund namelijk: Wij kiezen ervoor dat de overheid faciliteert, we geen betuttelende maatregelen nemen, Zwollenaren een sterk netwerk om zich heen hebben en dat we mensen begeleiden naar werk.